شرحی بر عملیات «کربلای ۵»
به گزارش نوید شاهد خوزستان، عملیات «کربلای ۵» که ۷۰ روز به طول انجامید ۴۲ هزار و ۷۰۰ نفر از نیروهای دشمن کشته، زخمی و اسیر شدند و در طول مدت عملیات نیروهای نظامی ایران به مرز شهر استراتژیک بصره رسیدند. در عملیات «کربلای ۵» نیروهای ایران به لحاظ مقاومت و جنگندگی دشمن در شرایط بسیار مشکل و پیچیده‌ای قرار داشتند چون منطقه عمومی شرق به دلیل اهمیت سیاسی و نظامی همواره جایگاهی قابل توجه در اندیشه طراحان جنگ داشته است.
قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) به عنوان پایگاه مرکزی عملیات کربلای ۵ انتخاب شده بود و قرارگاه‌های کربلا، نجف و قدس هم در کنار این قرارگاه، مسئولیت راهنمایی و ساماندهی نیروها در جریان عملیات را بر عهده داشتند. براساس شواهد موجود و اظهارات فرماندهان، مهمترین هدف تعریف شده برای گردان‌ها تثبیت موقعیت ایران در شلمچه بود. نیروهایی که در محورهای مختلف عملیاتی به سوی شلمچه در حرکت بودند، صبح به منطقه هفت دهنه رسیدند. غافلگیری رژیم بعث از این حمله نظامی عیان بود، یگان‌های پراکنده در بخش‌های مختلف با عجله به سمت شلمچه روانه شدند اما در جلوگیری از الحاق نیروها در دهنه کانال پرورش ماهی ناکام ماندند. روز دوم عملیات تبادل آتش و پاتک‌های سنگین بین نیروهای ایرانی و عراقی ادامه یافت اما مقاومت رزمندگان ایران، اجازه موفقیت به نیروهای را عراق نداد.
در شب سوم عملیات، پل بوبیان، بخشی از جاده آسفالته در جنوب کانال پرورش ماهی، پل دوم و نیز مواضع هلالی شکل نوک کانال به تصرف نیروهای قرارگاه کربلا درآمدند. نیروهای قرارگاه نجف نیز ضمن تصرف سومین موضع هلالی شکل، روی دژ مرزی پیشروی کردند. همچنین نیروهای قرارگاه قدس حرکت خود را در شرق نهر دوعیجی آغاز کرده و ضمن پاکسازی مواضع هلالی شکل سوم و چهارم، به جاده شلمچه دست یافتند. در ۲ روز نخست عملیات شدت غافلگیری دشمن به اندازه ای بود که بصره توپ باران شد و بسیاری از استحکامات عراق یا نابود شد یا به تصرف ایران درآمد.
نبرد در روز پنج عملیات شدیدتر شد گرچه پیشروی نیروهای ایرانی، آهسته و محدود اما تاثیرگذار بود، به گونه‌ای که در این روز، عراقی‌ها کانال جاسم را تخلیه کردند. نیروی هوایی عراق که بازوی اصلی صدام در پیشروی بود؛ این بار با موشک‌های پرتاب شده از سوی جمهوری اسلامی کارایی پیشین خود را از دست داد و دیکتاتور عراق روزهای عملیات کربلای ۵، عصبانی‌ترین رهبر جهان بود و اخراج و تنزیل درجه و اعدام فرماندهانش نشانه های این عصبانیت.
یک ماه پس از آغاز عملیات کربلای ۵، بسیاری از اهداف عملیات محقق شد و نیروهای نظامی ایران در مناطق دریاچه پرورش ماهی، جزیره‌های ام‌الطویل، رودخانه جاسم و کانال آبیاری، مستقر بودند. هدف اصلی رسیدن به بصره بود این هدف بغداد و متحدان شرقی و غربی را به وحشت انداخته بود. شدت حملات به نیروهای ایرانی افزایش قابل توجه یافت و در بحبوبه این عملیات، ایران یکی از مهم ترین و نامدارترین سرداران خود شهید حسین خرازی را از دست داد.
در این عملیات بیش از ۴۰ فروند هواپیما و هلیکوپتر، ۸۰۰ دستگاه تانک و نفربر، ۱۸۰ قبضه توپ صحرایی و ضدهوایی، صدها قبضه انواع ادوات نیمه سنگین، ۱۰۰۰ دستگاه خودرو و مقدار زیادی سلاح سبک و مهمات دشمن منهدم شد. همچنین، ۸۱ تیپ و گردان مستقل دشمن منهدم و ۳۴ تیپ و گردان نیز آسیب کلی دید. علاوه بر آن ۲۲۰ دستگاه تانک و نفربر، ۵۰۰ دستگاه خودرو، ۸۵ قبضه انواع توپ، هزاران قبضه سلاح‌های سبک و سنگین و مقدار زیادی مهمات نیز به غنیمت نیروهای خودی درآمد. ۱۳۲ تیپ زرهی، مکانیزه، نیروی مخصوص و پیاده ای که وارد منطقه شده بودند؛ ۵۵ تیپ زرهی، مکانیزه، نیروی مخصوص و پیاده به طور کامل منهدم شدند، ۶۷ تیپ به شدت آسیب دید.
سرعت خیره کننده رزمندگان در حمله به دشمن، سامان دهی عبور نیروها از مناطقی بسیار دشوار با وجود حملات سنگین دشمن، همراهی و هماهنگی و انعطاف پذیری تمام نیروهای حاضر در این عملیات از مهمترین دلایل موفقیت آن در بسیاری از منابع نظامی و خاطرات فرماندهان است.
بمباران جاده شهید صفوی با ۹۰ نفر کشته و ۲۰۰ مجروح
جاده شهید صفوی که در ۱۳ کیلومتری شهر خرمشهر به سمت اهواز واقع است، به عنوان یکی از محورهای اصلی عملیات کربلای ۵ شناخته میشود. این جاده توسط قرارگاه صراط‌المستقیم به فرماندهی سید محسن صفوی احداث شده بود، گفته میشود صبح ۱۹ دی ۱۳۶۵ لشکر ۷ ولیعصر که قرار بود برای استقرار و جایگزینی با نیروهای خط مقدم، به منطقه عملیاتی اعزام شود، در این جاده، با بمباران شیمیایی راکت، موشک و هواپیماهای عراقی مواجه می‌شوند و ۹۰ نفر کشته و ۲۰۰ مجروح شیمیایی به جا می‌گذارد. یادمان شهدای بمباران شیمیایی گردان فجر بهبهان، در این جاده ساخته شده است.
پس از فتح خرمشهر، تسلط بر شلمچه به عنوان یکی از معابر وصولی شهر بصره در زمره اهداف قوای نظامی ایران قرار گرفت و عملیات کربلای ۵ بهترین موقعیت برای عملی ساختن این ایده بود. پیشروی سریع نیروها از سیل‌بند و مواضع دشمن در شرق کانال ماهی بسته و سپس عبور از این کانال و توسعه وضعیت نیروهای خودی، نشانگر غافلگیری دشمن در این محور بود. اخبار و اطلاعات واصله نیز حکایت از وضعیت نسبتا مناسب و خوب نیروها می‌کرد. ادامه این تلاش‌ها در روز نخست منجر به تصرف مثلث غرب کانال زوجی شد.
همچنین در محور پنج ضلعی، تلاش دشمن منحصرا مقاومت در یک قرارگاه فرماندهی تیپ بود و نیروهای رزمنده و زرهی سپاه توانستند بیشتر پایگاه‌های موجود در این محور را به تصرف خود درآورند. درگیری در جزیره بوارین در ساعات نخستین عملیات، بیشتر بدین منظور بود که دشمن احساس کند در سراسر خط درگیری وجود دارد تا فرصت تمرکز نیرو را نداشته باشد.
در پاسگاه بوبیان نیز که جناح راست عملیات بود، رزمندگان توانستند آن را به تصرف خود درآورند. در روزهای بعد، پاتک‌های سنگین دشمن در منطقه از محورهای مختلف آغاز شد و از طرفی عملیات و درگیری نیروهای خودی نیز ادامه پیدا کرد. در مجموع، مقاومت و ایستادگی نیروها زیر آتش شدید دشمن، با وجود کمبود مهمات و بسته شدن چند راه تدارکاتی و کمک رسانی، بی‌نظیر بود.
در محور کانال پرورش ماهی این درگیری‌ها به اوج خود رسید و تنها جاده ارتباطی که به رزمندگان مستقر در این محور آذوقه و مهمات می‌رساند، بی‌وقفه زیر آتش سنگین عراق بود. گذشته از نقش اساسی عملیات کربلای۵ در پیدایش یک امکان تازه برای اجرای آتش پی در پی بر روی شهر بصره- همزمان با جنگ شهرها- تلاشی وسیع‌تر برای انهدام قسمت دیگری از ارتش عراق، (حتی بیشتر از فاو) از جمله دستاوردهای مهم نظامی کربلای۵ بود.
انهدام دشمن در کربلای ۵ به مراتب بیشتر از والفجر ۸ بود، به گونه‌ای که حتی تحلیلگران غرب ناچار به اعتراف گوشه‌ای از این مساله شدند. شلمچه به منزله یکی از قویترین دژهای دشمن محسوب می‌شد و این برای ارتش عراق به منزله دیواری غیرقابل نفوذ بود و همین اعتماد بیش از اندازه نسبت به منطقه، تاثیر بسزایی در غافلگیری دشمن داشت. این عملیات با انجام چندین عملیات محدود که بعدها عملیات تکمیلی نام گرفت، کامل و باعث تثبیت و ترمیم خطوط پدافندی نیروهای ایرانی شد.
مهمترین اهداف عملیات تکمیلی کربلای ۵
تکمیل و ترمیم خط پدافندی خودی در نهر جاسم، توسعه و تثبیت نهایی سر پل منطقه غرب نهر جاسم و پیشروی عمده به سوی کانال زوجی، تصرف مجدد سرپل غرب کانال ماهی و گرفتن جناح اساسی از دشمن، حضور موثر و تهدید منطقه استراتژیک شرق کانال زوجی و انهدام بخشی وسیع از امکانات و نفرات دشمن از مهمترین اهداف عملیات تکمیلی کربلای ۵ بود.
اسامی فرماندهان شهید عملیات کربلای ۵
در این عملیات بزرگ و طولانی که با سنگین‌ترین و بیشترین پاتک‌های دشمن توام بود، چندین تن از فرماندهان برجسته ایرانی نظیر حسین خرازی فرمانده لشکر۱۴ امام حسین از اصفهان، یدالله کلهر قائم‌مقام لشکر۲۷ محمد رسول الله از تهران، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالله میثمی مسئول حوزه نمایندگی حضرت امام در قرارگاه خاتم الانبیاء، اسماعیل دقایقی فرمانده لشکر۹ بدر، هاشم اعتمادی فرمانده تیپ امام حسن، محمدعلی شاهمرادی فرمانده تیپ۴۴ قمر بنی‌هاشم، حاج قاسم میرحسینی قائم‌مقام لشکر۴۱ ثارالله، محمد فرومندی قائم‌مقام لشکر ۵ نصر به شهادت رسیدند.
